Nadzwyczajni szafarze Komunii Świętej to świeccy pomocnicy w udzielaniu Komunii świętej, którzy będąc niejako przedłużeniem rąk kapłanów, pełnią przede wszystkim posługę zanoszenia Ciała Pańskiego w niedziele i święta a nawet w tygodniu wiernym chorym, niepełnosprawnym, potrzebującym i starszym.
Posługą tą kościół katolicki nawiązuje do rozpowszechnionej w II wieku po Chrystusie tradycji zanoszenia Ciała Pańskiego przez osoby uczestniczące w Eucharystii, chorym bezpośrednio po jej zakończeniu. Świadczą o tym liczne pisma, w tym świadectwa św. Justyna męczennika. Były to czasy kiedy Msza Święta sprawowana była wyłącznie w niedziele i ważniejsze święta w ciągu roku (z biegiem lat zaczęło ich przybywać). Rozwój sekt religijnych i licznych herezji spowodował, że Kościół i jego wierni zaczęli bardzo rygorystycznie podchodzić do przyjmowania Komunii Świętej. Wielu ludzi całkowicie zrezygnowało z jej spożywania, uważając, że godni są tego wyłącznie kapłani. Od Soboru laterańskiego IV (1215 r.), poprzez Sobór trydencki (1545–1563, odpowiedź na powstanie protestantyzmu), aż do drugiej połowy XX wieku, Kościół kładł silny nacisk na rygoryzm moralny. Z tych powodów niemal całkowicie zaprzestano zanoszenia Komunii Świętej chorym w domach i szpitalach. Rozpowszechniło się wówczas tzw. „ostatnie namaszczenie”, kiedy to osoby w stanie zagrożenia życia, oprócz namaszczenia olejami świętymi, przyjmowały Ciało Chrystusa z rąk kapłana, jako wiatyk.
Decyzje Soboru watykańskiego II (1962–1965) i rozwój kultu eucharystycznego (przede wszystkim częstsze Msze Święte) oraz łatwiejszy dostęp do Komunii Świętej wiernych (zmiana przepisów), spowodowały, że w roku 1973, na mocy instukcji Immensae Caritatis, papież Paweł VI ustanowił posługę nadzwyczajnych szafarzy Komunii Świętej.
Nadzwyczajni szafarze mogą udzielić wiatyku umierającym.
Szafarz Nadzwyczajny wykonuje swoją posługę wtedy, gdy ilość kapłanów wobec komunikujących jest za mała. Może on – w ramach ważności upoważnienia – świadczyć pomoc na terenie całej diecezji; poza diecezją tylko za zgodą biskupa tamtej diecezji.
Nadzwyczajni Szafarze Komunii Św. należą również do Służby Liturgicznej Ołtarza.
Szafarz Nadzwyczajny może, za wiedzą ks. proboszcza, zanieść Komunię świętą do domów tylko osobom, których stan duchowy jest znany, zachowując przepisy liturgiczne. Może też za zgodą i wiedzą proboszcza oraz zarządu placówki spełniać swoją posługę w szpitalach lub domach opieki.
Patronem nadzwyczajnych szafarzy w Archidiecezji Krakowskiej jest św. Stanisław Kazimierczyk.
11 lutego 2010 roku, ks. kardynał Stanisław Dziwisz, wyraził zgodę, aby św. Stanisław Kazimierczyk był w Archidiecezji Krakowskiej czczony jako patron świeckich pomocników w udzielaniu Komunii Świętej.
Napisał:
„…Niech ten, który słowem i przykładem życia uczył, że największą wartością każdego chrześcijanina w życiu codziennym jest Msza Święta, którą sam z wielkim nabożeństwem sprawował, i przyjmowanie Komunii Świętej, po należytym przygotowaniu oraz z gorącym dziękczynieniem, z nabożeństwa do Najświętszego Sakramentu czerpał siły do heroicznej troski o ubogich i chorych, którym zanosił Komunię Świętą także podczas niosącej śmierć zarazy, czuwa z nieba nad wszystkimi, którzy jako nadzwyczajni szafarze niosą chorym Chleb życia. Niech uprasza im łaskę gorliwej pobożności eucharystycznej i wiernego pełnienia swej posługi w Kościele……”
Ks. Kardynał Stanisław Dziwisz
ODWIEDZINY OSÓB CHORYCH I STARSZYCH
- Informujemy, że chorych, pragnących przyjmować regularnie Komunię Świętą w swoich domach w niedziela i święta, a nawet w tygodniu można zgłaszać u księdza odwiedzającego ich w pierwsze soboty, bezpośrednio w kancelarii parafialnej lub dzwoniąc pod numer telefonu: 690 077 000.
- Prosimy również o pomoc w realizacji tego pragnienia serca, Rodzinę, Bliskich, Opiekunów osób chorych, starszych, niepełnosprawnych, potrzebujących.
DAR EUCHARYSTII
,,Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię… Albowiem jarzmo moje jest słodkie a moje brzemię lekkie.” (Mt 11,28)
Nasze życie w każdym swoim wymiarze jest nieustanną wędrówką na spotkanie z Panem, wędrówką, która jest ugruntowana w powyższym zaproszeniu i zapewnieniu Jezusa ,,Przyjdźcie do Mnie wszyscy…” . Na początku naszej życiowej i duchowej drogi nasi rodzice powierzyli nas Bogu w Trójcy Jedynemu w Sakramencie Chrztu św., aby On zanurzył nas w tajemnicy życia i miłości. Dzięki łasce Boga i świadectwie naszych rodziców oraz kapłanów, stawialiśmy pierwsze kroki w wierze i miłości na drodze do przyjęcia po raz pierwszy Sakramentu Pojednania i Komunii św. Wielu z nas Chrystus towarzyszy przez całe nasze życie, a my coraz bardziej to odkrywamy szczególnie w trudnych dla nas momentach i doświadczeniach życiowych. Pragniemy Go, ponieważ On nas kocha i tylko On jest w stanie nasycić nasze serce i je uzdrowić. Jego pragnieniem jest umiłowanie nas do końca i danie nam siebie samego- swojego życia, dlatego otwórzmy dla Niego nasze serca, przyjmując Go w sakramencie Eucharystii.
Spośród wszystkich Bożych darów najcenniejszym jest dar Eucharystii, w której Chrystus uobecnia dla nas swoją śmierć i zmartwychwstanie i przychodzi do nas w Komunii Świętej.
Przypomina nam to Święty Jan Paweł II w swojej encyklice Ecclesia de Eucharistia. Włączenie w Chrystusa jakie dokonuje się w Chrzcie św., odnawia się i nieustannie umacnia przez uczestnictwo w Ofierze Eucharystycznej, przede wszystkim gdy jest to uczestnictwo pełne przez udział w Komunii sakramentalnej. Możemy powiedzieć, że nie tylko każdy z nas przyjmuje Chrystusa, lecz także Chrystus przyjmuje każdego z nas.
"Wy jesteście przyjaciółmi moimi" (J15,14)
"Ten kto Mnie spożywa, będzie żył przeze Mnie" (J6,57)
Modlitwa Nadzwyczajnych szafarzy Komunii Świętej
Panie Jezu Chryste, Zbawicielu człowieka! Ojciec niebieski posłał Cię, abyś ludzi zniewolonych przez grzech wyprowadził do światła prawdziwej wolności. W czasie ziemskiej wędrówki zawsze byłeś blisko słabych, opuszczonych i cierpiących. Niosłeś pocieszenie strapionym, uzdrawiałeś chorych i wskrzeszałeś umarłych. Twoje otwarte Serce bije nadal w Kościele, a Jego zbawcza moc przemienia nas w sakramentach świętych.
W swoim miłosierdziu dałeś i mnie uczestniczyć w tej tajemnicy, powołując do pomocy przy rozdzielaniu Twego Najświętszego Ciała. Pozwoliłeś mi nieść Twoją zbawczą obecność w Komunii świętej do chorych ludzi. Niech moc Twego Ducha przenika mnie do głębi. Spraw bym sercem chłonąc Twoją łaskę i pełniąc zleconą mi posługę, stawał się widocznym znakiem Twojej obecności w moim środowisku.
Maryjo, Matko naszego Zbawiciela, która niosąc Go pod sercem spiesznie zdążałaś do Elżbiety, uproś mi łaskę podobnej gorliwości, gdy idę do powierzonych mi chorych.
Święty Stanisławie Kazimierczyku, módl się za nami!
Nadzwyczajni szafarze Komunii Świętej w kościele katolickim w Polsce.
- Uchwała 240. Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski (2 maja 1990) wprowadza funkcję nadzwyczajnych szafarzy Komunii na terenie Polski. Uchwała precyzowała, iż biskupi diecezjalni mogą powoływać do funkcji nadzwyczajnego szafarza Komunii Świętej mężczyzn w wieku od 35 do 65 lat. Kandydaci powinni odznaczać się właściwym życiem moralnym i pobożnością, mieć wykształcenie minimum średnie i znać podstawowe prawdy teologiczne, zwłaszcza odnoszące się do Kościoła, Mszy świętej i Eucharystii. Biskup może polecić kandydatowi udział w kursie teologicznym lub zażądać egzaminu. Funkcja ta powierzana jest na rok, a potem przedłużana. Przed powołaniem i każdym przedłużeniem powołania kandydaci muszą odbyć co najmniej trzydniowe rekolekcje. Braciom zakonnym można obniżyć granicę wieku. Główne zadanie szafarzy polega na regularnym zanoszeniu Najświętszego Sakramentu chorym. Dzięki istnieniu szafarzy, pobożni wierni, którzy ze względu na chorobę lub podeszły wiek nie mogą chodzić do kościoła, mają możliwość przyjmowania Komunii Świętej w każdą niedzielę.
- Episkopat Polski w swojej Instrukcji w sprawie formacji i sposobu wykonywania posługi nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. (21–22 czerwca 1991) przedstawił zarys przygotowania do czasowego pełnienia funkcji nadzwyczajnego szafarza Komunii przez świeckich, a także precyzował, w jaki sposób świeccy powinni rozdzielać Komunię. W czasie Mszy Świętej jest ubrany albę, uzupełnioną o humerał i cingulum, i w takim stroju udziela Komunii. Zanosząc Komunię do domu osoby starszej, chorej lub do szpitala, ubrany jest w odświętny strój świecki.
- W swoich najnowszych Wskazaniach Konferencji Episkopatu Polski odnośnie do nadzwyczajnego szafarza Komunii św. (9 marca 2006), polscy biskupi wprowadzili pewne ułatwienia w uzyskaniu czasowego wyznaczenia do rozdzielania Komunii Świętej. Ordynariusz może wyznaczyć na szafarzy nie tylko mężczyzn, ale też siostry zakonne i niewiasty życia konsekrowanego. Ponadto obniżono dolną granicę wieku do 25 lat.
Dokumenty Stolicy Apostolskiej wydane po Soborze Watykańskim II
- Instrukcja Fidei custos (1969) – na jej podstawie niektórzy biskupi mogli się zwrócić do Stolicy Apostolskiej w celu uzyskania upoważnienia do wyznaczenia odpowiednich osób do udzielania Komunii świętej. Podczas wyznaczania osoby wybierano według następującego porządku: subdiakon, kleryk niższych święceń, zakonnik, zakonnica, katecheta (chyba że według roztropnego uznania duszpasterza katechetę należy postawić przed zakonnicą), wierny świecki (mężczyzna i kobieta).
- Instrukcja Sacramentali Communione (1970) – zawiera dyspozycję, że w wypadku udzielania Komunii bezpośrednio z kielicha podawanie kielicha można zlecić akolicie, jeśli nie ma drugiego kapłana lub diakona.
- Instrukcja Sacrosanctum Concilium (1970) – w wypadku przyjmowania drugiej postaci z kielicha potrzebni są kapłani, diakoni lub akolici do trzymania i podawania kielicha. W niektórych przypadkach, „określonych przez kompetentną władzę” akolita może udzielać Komunii. W razie konieczności Stolica Apostolska może zezwolić na udzielanie Komunii świętej znanym i uczciwym osobom świeckim.
- Motu proprio Ministeria Quaedam (1972) – reformuje święcenia niższe oraz subdiakonat (odtąd nazywane posługami); powierza akolitom nowe zadania. Akolita ma odtąd nie tylko wspomagać diakona i usługiwać kapłanowi, ale może też, w sytuacjach wyjątkowych (gdy nie ma szafarza zwyczajnego lub gdy szafarz zwyczajny nie może tego czynić) udzielać Komunii.
- Instrukcja Immensae caritatis (1973) – nadzwyczajnym szafarzem Komunii, poza akolitą, może być również odpowiednio przygotowana osoba. Wyznacza ją wyraźnie do pełnienia tej posługi biskup ordynariusza miejsca, albo upoważniony do tego kapłan. Jest to właściwy moment ustanowienia szafarzy nadzwyczajnych w obecnym kształcie, wcześniej tylko Stolica Apostolska mogła wyznaczać takich szafarzy.
- Kodeks Prawa Kanonicznego (1983) – kanon 910. odnowionego Kodeksu stwierdza: Szafarzem nadzwyczajnym Komunii świętej jest akolita oraz wierny wyznaczony zgodnie z kan. 230 §3.. Szafarz udziela Komunii w sytuacjach nadzwyczajnych, czyli gdy: brak jest zwyczajnych szafarzy Komunii, tzn. biskupa, prezbitera i diakona lub akolity; mimo iż są obecni zwyczajni szafarze, nie mogą jednak wypełnić tej funkcji z powodu podeszłego wieku, choroby lub innej posługi duszpasterskiej; bądź liczba przystępujących do Komunii jest tak duża, że sprawowanie Mszy świętej, czy też udzielanie Komunii poza Mszą świętą zbytnio by się przeciągnęło bez pomocy świeckiego jako szafarza Komunii.